Laten we een kijkje nemen in het leven van een boer. We staan op het punt om gewassen te planten en willen hier natuurlijk ook wat aan verdienen. We beschouwen onszelf als redelijk ethisch in het gebruik van onze grond. Maar als we winst willen maken, hebben we een overvloed aan gezonde gewassen nodig. Zoals gezegd, we zijn redelijk ethisch en daarom gebruiken we liever geen gif of chemicaliën op onze producten. We willen wel dat ze groot en gezond worden, dus gebruiken we een meststof om de gewassen een voedingsboost te geven.
Wat we moeten weten over meststoffen is dat ze meestal bestaan uit een mix van NPK (Stikstof, Fosfor en Kalium), soms aangevuld met wat spoorelementen. Al deze elementen moeten worden gebonden aan iets anders om stabiel te blijven. Meestal wordt hiervoor cadmiumzout gebruikt. Dit maakt de mest oplosbaar in water, zodat het met regen of irrigatie de bodem in kan spoelen. Door deze zoutgebaseerde meststof nemen de planten meer water op samen met de voedingsstoffen, waardoor ze snel opgeblazen en groot worden.
In de reguliere landbouw richten we ons meestal op monoculturen. Voor de juiste insecten zijn deze velden een paradijs van planten die hun favoriete voedsel zijn. Deze velden worden dan ook al snel een trekpleister voor insecten. Vroeg of laat krijgen we dus te maken met een insectenprobleem. En uiteraard is het laatste wat we willen na zoveel tijd en geld investeren, dat onze gewassen worden opgegeten door een plaag. Dit is het moment waarop we besluiten om toch maar een beetje pesticide te gebruiken om de insectenpopulatie onder controle te houden.
Helaas doodt deze pesticide niet alleen de ‘schadelijke’ insecten. Door de zwaartekracht trekt het middel de bodem in, waar het ook de wormen, mieren en andere (micro)organismen doodt die in en op de bodem leven. Deze micro-organismen zijn ontzettend belangrijk voor het behouden van de structuur en gezondheid van de bodem. Ze zorgen voor luchtzakjes en waterdoorlaatbaarheid. Ze verbeteren de bodemstructuur die we juist zo hard nodig hebben voor gezonde planten.
Dan kan het ineens gaan regenen of wordt de lucht vochtiger, waardoor de planten gevoeliger worden voor schimmels. Aangezien we al zoveel geïnvesteerd hebben (in voorbereiding, zaaien, bemesten, irrigatie en plaagbestrijding), besluiten we misschien nogmaals een compromis te sluiten en een schimmelwerend middel (fungicide) toe te passen om onze oogst te beschermen.
Zoals verwacht komt ook dit middel uiteindelijk in de bodem terecht. En diezelfde bodem kan een schimmelstructuur bevatten die zich tot wel 6 kilometer per vierkante meter uitstrekt. Deze schimmels werken samen met planten en bomen en voorzien ze van essentiële voedingsstoffen. Het is dus logisch dat de fungicide niet alleen de schimmel op de planten doodt, maar ook dit belangrijke netwerk in de bodem aantast.
Tegen deze tijd begint de bodem langzaam in te storten. De natuurlijke reactie van de natuur is om de bodem te herstellen door planten in te brengen met een herstellend karakter. Wij noemen deze planten vaak onkruid. Uiteraard willen we geen onkruid tussen onze gewassen! Dus als laatste redmiddel grijpen we naar een herbicide om het onkruid onder controle te houden.
Het gevolg is dat de bodem bijna geen leven meer bevat en er nauwelijks nog lucht of ruimte voor water over is. De bodem stort in. Water stroomt eroverheen in plaats van erin te trekken. Het enige dat we nu nog kunnen doen is de grond ploegen. We maken de grond open om zo handmatig lucht en waterdoorlaatbaarheid terug te brengen. Maar daarmee beschadigen we het laatste beetje structuur dat nog over is. De bodem begint af te brokkelen en wordt bij elke regenbui verder weggespoeld. De bodem is dood, zonder structuur, zonder leven.
De bodem kan alleen hersteld worden met behulp van de natuur. Biodiversiteit in de bodem kan niet in een laboratorium worden nagebootst zoals de natuur dat doet. We kunnen beginnen met het creëren en herstellen van bodem door compost te maken en de natuur te helpen met de juiste verhouding van ingrediënten. Maar op dit moment kunnen we het tempo waarin de bodem vernietigd wordt nog niet bijbenen. Dat moet veranderen!
Natuurlijk zijn er ook andere oorzaken van bodemdegradatie zoals ontbossing, verstedelijking, vervuiling en afvalverwerking die ook aangepakt moeten worden. Maar wat betreft de landbouw lijkt de oplossing eigenlijk best simpel. Die ligt in diversiteit.
There is more for your pleasure...
Bekijk ook een lezing van Geoff Lawton (in het Engels) over dit onderwerp.
